
අද ලෝකයේ අපේ ජීවිතයේ අනිවාර්ය අංගයක් බවට පත්ව ඇති රූපවාහිනිය (Television) යනු අද එක රැයකින් බිහි වූ තාක්ෂණයක් නොවේ. එය දශක ගණනාවක් පුරා සිදු වූ විප්ලවීය වෙනස්කම්වල ප්රතිඵලයකි. ඇනලොග් රූපවාහිනියේ සිට ඩිජිටල්, චන්ද්රිකා, සහ අන්තර්ජාලය හරහා ක්රියාත්මක වන IPTV දක්වා වූ මෙම ගමන රූපවාහිනී විකාශනයේ ඉතිහාසය සහ එහි ක්රියාකාරීත්වය ගැන කතා කිරීමට අප සූදානම්.
රූපවාහිනී විකාශනයේ විප්ලවීය ඉතිහාසය (Revolutionary History of Television Broadcasting)
රූපවාහිනියේ මූලාරම්භය 1920 දශකය දක්වා දිව යයි. මුල් කාලීන රූපවාහිනී පද්ධති යාන්ත්රික ක්රමවේද මත පදනම් වූ අතර, පසුව ඉලෙක්ට්රොනික රූපවාහිනිය බිහි විය.
- මුල් කාලීන යාන්ත්රික රූපවාහිනිය (Early Mechanical Television): ජෝන් ලොගී බෙයාර්ඩ් (John Logie Baird) වැනි පුරෝගාමීන් යාන්ත්රික තැටි (spinning disks) භාවිත කරමින් රූප සම්ප්රේෂණය කිරීමට උත්සාහ කළහ.
1 මේවා අඩු විභේදනයකින් යුක්ත වූ අතර රූප බොඳ වී දිස් විය. - ඉලෙක්ට්රොනික රූපවාහිනිය සහ CRT (Electronic Television and CRT): 1920 දශකයේ අග භාගයේ ෆිලෝ ෆාන්ස්වර්ත් (Philo Farnsworth) වැනි නව නිපැයුම්කරුවන් කැතෝඩ කිරණ නළය (Cathode Ray Tube - CRT) භාවිත කරමින් සම්පූර්ණයෙන්ම ඉලෙක්ට්රොනික රූපවාහිනී පද්ධති නිපදවූහ. මෙය රූපවාහිනී තාක්ෂණයේ විශාල පෙරළියක් විය. දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු රූපවාහිනිය ඉතා වේගයෙන් ජනප්රිය විය.
- වර්ණ රූපවාහිනිය (Color Television): 1950 සහ 1960 දශක වලදී වර්ණ රූපවාහිනිය හඳුන්වා දීම තවත් වැදගත් කඩඉමක් විය. මුලින් කළු-සුදු රූපවාහිනී සමඟ නොගැලපෙන ගැටළු තිබුණද, පසුව එය සාර්ථක විය.
- කේබල් රූපවාහිනිය (Cable Television): 1940 ගණන්වල ග්රාමීය ප්රදේශවලට රූපවාහිනී සංඥා ලබා දීම සඳහා ආරම්භ වූ කේබල් රූපවාහිනිය, පසුව වැඩි නාලිකා ප්රමාණයක් සහ පැහැදිලි රූප තත්ත්වයක් ලබා දෙමින් ජනප්රිය විය.
ශ්රී ලංකාවේ රූපවාහිනී ඉතිහාසය (Television History in Sri Lanka):
ශ්රී ලංකාවේ රූපවාහිනී විකාශනය ආරම්භ වන්නේ 1979 වසරේදී Independent Television Network (ITN) ස්ථාපිත කිරීමත් සමඟය. පසුව 1982 දී ශ්රී ලංකා රූපවාහිනී සංස්ථාව (Rupavahini Corporation) ආරම්භ විය. එතැන් පටන් ශ්රී ලංකාව තුළ රූපවාහිනී ක්ෂේත්රය විශාල වර්ධනයක් අත්කර ගෙන ඇත.
දැන් අපි රූපවාහිනී විකාශනයේ ප්රධාන ක්රමවේදයන් ගැන විස්තරාත්මකව බලමු.
1. ඇනලොග් රූපවාහිනිය (Analog TV) - දත්ත සම්ප්රේෂණයේ මුල්ම යුගය
ඇනලොග් රූපවාහිනිය යනු රූප සහ ශබ්ද සංඥා අඛණ්ඩ තරංග (continuous waveforms) ලෙස සම්ප්රේෂණය කරන පැරණිතම රූපවාහිනී තාක්ෂණයයි. මෙහිදී දීප්තිය (brightness), වර්ණ (colors) සහ ශබ්දය (sound) ඇනලොග් සංඥාවේ විස්තාරය (amplitude), කලාපය (phase) සහ සංඛ්යාතය (frequency) මගින් නිරූපණය කෙරේ.
ක්රියා කරන ආකාරය:
- සංඥා සම්ප්රේෂණය: විකාශන කුළුණකින් රූපවාහිනී සංඥා ගුවන් විදුලි තරංග ලෙස සම්ප්රේෂණය කෙරේ.
- ඇනලොග් සංඥා: මෙම සංඥා ඇනලොග් ස්වරූපයෙන් පවතින අතර, ඒවා නිරන්තරයෙන් වෙනස් වේ.
- පිළිගැනීම: රූපවාහිනී ඇන්ටනාවක් මගින් මෙම සංඥා ලබාගෙන රූපවාහිනී ග්රාහකයට (receiver) යොමු කරයි.
- රූප සැකසීම: රූපවාහිනී ග්රාහකය තුළ ඇති සුපර්හෙටරෝඩයින් (superheterodyne) රිසීවරයක් මගින් නාලිකාව තෝරාගෙන, සංඥා අතරමැදි සංඛ්යාතයකට (intermediate frequency - IF) පරිවර්තනය කරයි.
- දර්ශනය: කැතෝඩ කිරණ නළයක් (CRT) භාවිත කරමින්, ඉලෙක්ට්රෝන කදම්භයක් තිරය හරහා ස්කෑන් කරමින් (scanning), රූපය ප්රතිනිර්මාණය කරයි.
3 සංඥාවේ තීව්රතාවය අනුව ඉලෙක්ට්රෝන කදම්භයේ දීප්තිය වෙනස් වී තිරය මත රූපය සාදයි. - ශබ්දය: ශබ්දය සඳහා වෙනම සංඛ්යාත මොඩියුලේෂන් (frequency modulation - FM) සංඥාවක් භාවිතා වේ.
වාසි:
- සරල තාක්ෂණය.
අවාසි:
- සංඥා දුර්වල වූ විට රූපය බොඳවීම (snowy picture) හෝ අසාමාන්ය ලෙස දිස්වීම.
4 - බාධා කිරීම් වලට (interference) වැඩි සංවේදීතාවය.
- අඩු කලාප පළල (bandwidth) නිසා නාලිකා ප්රමාණය සීමා වීම.
5 - අඩු විභේදනය (low resolution).
බොහෝ රටවල් 2000 වසරෙන් පසු ඇනලොග් විකාශන ක්රමයෙන් ඉවත් වී ඩිජිටල් රූපවාහිනියට මාරු විය.
2. ඩිජිටල් රූපවාහිනිය (Digital TV - DTV) - පැහැදිලි රූපයේ යුගය
ඩිජිටල් රූපවාහිනිය යනු රූප සහ ශබ්ද සංඥා ද්විමය දත්ත (binary data - 0s and 1s) ලෙස සම්ප්රේෂණය කරන තාක්ෂණයයි. මෙය ඇනලොග් තාක්ෂණයට වඩා උසස් තත්ත්වයේ රූප සහ ශබ්ද ලබා දෙයි.
ක්රියා කරන ආකාරය:
- ඩිජිටල් සංකේතනය (Digital Encoding): ඇනලොග් සංඥා ඩිජිටල් දත්ත බවට පරිවර්තනය කර, ඒවා සම්පීඩනය (compression) කර, ඩිජිටල් පැකට් (digital packets) ලෙස සම්ප්රේෂණය කරයි.
7 MPEG-2 සහ HEVC/H.265 වැනි සම්පීඩන ප්රමිතීන් බහුලව භාවිතා වේ. - සම්ප්රේෂණය: මෙම ඩිජිටල් දත්ත ගුවන් විදුලි තරංග, කේබල් හෝ චන්ද්රිකා හරහා සම්ප්රේෂණය කළ හැක.
- පිළිගැනීම: ඩිජිටල් රූපවාහිනී ග්රාහකයක් (DTV tuner) මගින් මෙම සංඥා ලබාගෙන ඒවා නැවත රූප සහ ශබ්ද බවට පරිවර්තනය කරයි.
- වාසි:
- උසස් රූප සහ ශබ්ද තත්ත්වය: HD (High Definition), Full HD (1080p), 4K (Ultra HD), සහ 8K වැනි ඉහළ විභේදනයන් සඳහා සහය දක්වයි.
- කාර්යක්ෂම කලාප පළල භාවිතය: එකම සංඛ්යාත කලාපය තුළ ඇනලොග් සංඥා එකක් වෙනුවට ඩිජිටල් සංඥා කිහිපයක් (multiple channels) සම්ප්රේෂණය කළ හැක (multicasting).
- බාධා කිරීම් අවම වීම: ඩිජිටල් සංඥා ශබ්දයට සහ බාධා කිරීම්වලට ප්රතිරෝධී වේ.
- ** අමතර සේවා:** ඉලෙක්ට්රොනික වැඩසටහන් මාර්ගෝපදේශ (EPG), අන්තර්ක්රියාකාරී සේවා (interactive services) වැනි දේ ලබා දිය හැක.
අවාසි:
- සංඥා ඉතා දුර්වල වූ විට රූපය සම්පූර්ණයෙන්ම නැති වී යාම හෝ "pixelation" වීම.
බොහෝ රටවල් 2000 දශකයේ අග භාගයේදී සහ 2010 දශකයේ මුල් භාගයේදී ඇනලොග් සිට ඩිජිටල් විකාශනයට මාරු විය.
3. චන්ද්රිකා රූපවාහිනිය (Satellite TV) - අහසින් එන රූපවාහිනිය
චන්ද්රිකා රූපවාහිනිය යනු පෘථිවිය වටා කක්ෂගත වී ඇති සන්නිවේදන චන්ද්රිකා (communication satellites) හරහා රූපවාහිනී වැඩසටහන් ප්රේක්ෂකයන්ට ලබා දෙන සේවාවකි.
ක්රියා කරන ආකාරය:
- උඩුගමන් සම්බන්ධතාවය (Uplink): විකාශන මධ්යස්ථානයකින් (broadcasting station) රූපවාහිනී සංඥා ඩිජිටල් ලෙස සංකේතනය කර, විශාල ඇන්ටනාවක් (uplink dish) හරහා පෘථිවි කක්ෂයේ ඇති භූස්ථායී චන්ද්රිකාවකට (geostationary satellite) සම්ප්රේෂණය කරයි.
8 - පහළගමන් සම්බන්ධතාවය (Downlink): චන්ද්රිකාව මෙම සංඥා ලබාගෙන, ඒවායේ සංඛ්යාතය වෙනස් කර, පෘථිවිය වෙත නැවත සම්ප්රේෂණය කරයි.
9 - ග්රාහකයා වෙත: ග්රාහකයාගේ නිවසේ ඇති පරාවලයික ඇන්ටනාවක් (satellite dish) සහ අඩු ශබ්ද බ්ලොක් ඩවුන්කන්වර්ටරයක් (Low-Noise Block Downconverter - LNB) මගින් මෙම සංඥා ලබාගෙන, ඩිජිටල් සැටලයිට් රිසීවරයක් (digital satellite receiver or set-top box) මගින් ඒවා විකේතනය (decode) කර රූපවාහිනියට යොමු කරයි.
වාසි:
- පුළුල් ආවරණයක්: විශාල භූගෝලීය ප්රදේශයකට සංඥා විකාශනය කළ හැකි අතර, භූමි ප්රදේශයේ බාධා කිරීම් අවමයි.
- බහු නාලිකා: විශාල නාලිකා ප්රමාණයක් ලබා දිය හැක.
- උසස් රූප තත්ත්වය: ඩිජිටල් සම්ප්රේෂණය නිසා උසස් තත්ත්වයේ රූප සහ ශබ්ද ලැබේ.
අවාසි:
- චන්ද්රිකා පිඟාන (dish) ස්ථාපනය කිරීම අවශ්ය වේ.
- අධික වර්ෂාපතනය හෝ අයහපත් කාලගුණය යටතේ සංඥා දුර්වල වීමට (rain fade) ඉඩ ඇත.
- සමහර සේවාවන් සඳහා මාසික ගාස්තු අය කෙරේ.
චන්ද්රිකා රූපවාහිනිය 1980 දශකය වන විට වාණිජමය වශයෙන් ජනප්රිය වූ අතර, 1990 දශකයේ අග භාගයේදී DTH (Direct-to-Home) සේවාවන් සමඟ වේගයෙන් ව්යාප්ත විය.
4. අන්තර්ජාල ප්රොටෝකෝල රූපවාහිනිය (IPTV - Internet Protocol Television) - අනාගතයේ රූපවාහිනිය
IPTV යනු අන්තර්ජාල ප්රොටෝකෝල (Internet Protocol - IP) ජාල හරහා රූපවාහිනී සේවාවන් සපයන ක්රමවේදයයි.
ක්රියා කරන ආකාරය:
- දත්ත ප්රවාහය (Streaming): රූපවාහිනී වැඩසටහන් අන්තර්ජාලය හරහා දත්ත ප්රවාහ (streams) ලෙස යවනු ලැබේ.
11 - සේවාදායකයන් (Servers): විකාශන අන්තර්ගතය (content) සේවාදායකයන්හි (servers) ගබඩා කර ඇති අතර, ඉල්ලුම මත (on-demand) හෝ සජීවීව (live) ප්රේක්ෂකයන්ට ලබා දේ.
- IP ජාලය: අන්තර්ගතය IP ජාලය හරහා සම්ප්රේෂණය වේ.
12 මෙය බොහෝ විට ISP (Internet Service Provider) විසින් කළමනාකරණය කරන පෞද්ගලික ජාලයක් (managed network) විය හැක. - සැකසුම් පෙට්ටිය (Set-Top Box - STB) හෝ Smart TV: ග්රාහකයාගේ නිවසේ ඇති විශේෂ සැකසුම් පෙට්ටියක් හෝ ස්මාර්ට් රූපවාහිනියක් මගින් මෙම IP දත්ත ලබාගෙන, ඒවා රූපවාහිනියට ප්රදර්ශනය කිරීමට හැකි වන පරිදි පරිවර්තනය කරයි.
13 - ප්රොටෝකෝල: IGMP (Internet Group Management Protocol) සජීවී නාලිකා සඳහා භාවිතා වන අතර, VOD (Video On Demand) සඳහා unicast සම්බන්ධතා භාවිතා වේ. RTP (Real-time Transport Protocol) සහ UDP (User Datagram Protocol) වැනි ප්රොටෝකෝල දත්ත සම්ප්රේෂණයට යොදා ගනී.
වාසි:
- අන්තර්ක්රියාකාරීත්වය (Interactivity): VOD (Video On Demand) සේවා, වැඩසටහන් නැවත නැරඹීමේ හැකියාව, අන්තර්ක්රියාකාරී මාර්ගෝපදේශ (interactive guides) වැනි බොහෝ අන්තර්ක්රියාකාරී විශේෂාංග.
14 - පුද්ගලීකරණය (Personalization): නරඹන්නාගේ රුචි අරුචිකම් අනුව අන්තර්ගතය තෝරා ගැනීමට ඇති හැකියාව.
- උසස් තත්ත්වය: ස්ථාවර අන්තර්ජාල සම්බන්ධතාවයක් තිබේ නම්, ඉතා උසස් තත්ත්වයේ රූප සහ ශබ්ද ලබාගත හැක.
- බහු උපාංග සහය: ස්මාර්ට්ෆෝන්, ටැබ්ලට්, පරිගණක, සහ ස්මාර්ට් රූපවාහිනී හරහා නැරඹීමේ හැකියාව.
අවාසි:
- ස්ථාවර, අධිවේගී අන්තර්ජාල සම්බන්ධතාවයක් අත්යවශ්ය වේ.
- අන්තර්ජාල සම්බන්ධතාවයේ ගැටළු ඇති විට ප්රවාහයේ බාධා (buffering) හෝ රූපයේ ගුණාත්මකභාවය අඩුවීම.
- දත්ත භාවිතය (data usage) වැඩි විය හැක.
IPTV හි ඉතිහාසය 1990 දශකයේ අග භාගය දක්වා දිව යයි. මුලින් අන්තර්ජාල වේග සීමාවන් නිසා මෙහි දියුණුව සීමා වුවද, බ්රෝඩ්බෑන්ඩ් අන්තර්ජාලය ව්යාප්ත වීමත් සමඟ 2000 දශකයේ මැද භාගය වන විට IPTV සේවා ශීඝ්රයෙන් වර්ධනය විය. අද වන විට, Netflix, YouTube, Amazon Prime Video වැනි OTT (Over-The-Top) සේවා IPTV හි දියුණු ස්වරූපයන් ලෙස ක්රියාත්මක වේ.
ඇනලොග් රූපවාහිනියේ සිට ඩිජිටල්, චන්ද්රිකා සහ IPTV දක්වා වූ මෙම ගමන රූපවාහිනී තාක්ෂණයේ විශ්මයජනක පරිණාමය කියාපායි. එක් එක් තාක්ෂණය තමන්ගේම වාසි සහ අවාසි සහිතව නරඹන්නාට වඩාත් හොඳ අත්දැකීමක් ලබා දීමට උත්සාහ කර ඇත. අද වන විට, IPTV සහ OTT සේවා අනාගත රූපවාහිනී විකාශනයේ මූලික අංගය බවට පත්වෙමින්, නරඹන්නාට තමන්ට අවශ්ය අන්තර්ගතය, තමන්ට අවශ්ය වේලාවට සහ ස්ථානයට ලබා ගැනීමේ නිදහස ලබා දී ඇත. තාක්ෂණය දියුණු වන විට, රූපවාහිනී විකාශනය තවත් නව මානයන් කරා ගමන් කරනු ඇත.
0 Comments